งานวิจัยและบทความ

การศึกษาภูมิปัญญาการสานพัดไม้ไผ่ของชุมชน อ.บ้านแพรก จ.พระครศรีอยุธยา ตามแนวคิดคติชนวิทยาและอรรถศาสตร์ชาติพันธุ์

ภูมิปัญญาการสานพัดไม้ไผ่ของชุมชนอำเภอบ้านแพรก จังหวัดพระนครศรีอยุธยา มีประวัติการสานมากกว่า 80 ปี เป็นพัดที่มีเอกลักษณ์ คือ สีสดสวยงาม ลวดลายหลากหลาย เนื่องจากเส้นตอกเล็ก ลายจึงละเอียดประณีต และ มีความคงทน เป็นสินค้าหนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์ที่สร้างรายได้ให้คนในชุมชนมาช้านาน อย่างไรก็ตามภูมิปัญญาการสานพัดนี้กำลังอยู่ในภาวะน่าเป็นห่วงเนื่องจากมีผู้สืบทอดน้อยลงเรื่อยๆ ด้วยสาเหตุดังกล่าวงานวิจัยนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาและเก็บภูมิปัญญาท้องถิ่นโดยวิธีการทางคติชนวิทยาและอรรถศาสตร์ชาติพันธุ์ ผลการศึกษาด้านคติชนวิทยาพบว่าการสานพัดไม้ไผ่ในชุมชนนี้มีการสืบทอดด้วยการสอนเป็นรายบุคคลโดยไม่มีการบันทึก ลายพัดไม้ไผ่ที่พบได้แก่ลายดั้งเดิมและลายใหม่ โดยลายดั้งเดิมมี 19 ลาย แบ่งออกเป็นลายพื้นฐาน (ลายขัด) 2 ลาย ได้แก่ลายสองและลายสาม และลายยกดอก 17 ลายได้แก่ ลายไทย ลายดอกโสร่ง ลายดอกสี่ ลายดอกเก้า ลายเครือวัลย์ ลายเครือวัลย์ปลอม ลายไข่ปลา ลายขั้นบันได ลายนกแก้วคู่ ลายพูมะเฟือง ลายบั้ง (อินทรธนู) ลายเข็มขัดนาก ลายกังหัน ลายดอกดาว ลายรังแตน ลายหมากฮอส และลายดาวล้อมเดือน และลายใหม่ได้แก่ ลายอักษร ก ถึง ฮ ลายตัวเลขไทยและตัวเลขอารบิค จากการวิเคราะห์ชื่อลายพัดดั้งเดิม (ลายยกดอก) 17 ลาย ด้านอรรถศาสตร์ชาติพันธุ์ด้วยวิธีวิเคราะห์องค์ประกอบ พบว่าชื่อลายพัดดั้งเดิมแตกต่างกันใน 7 มิติ ได้แก่ “รูปกากบาท” “รูปสี่เหลี่ยม” “รูปสามเหลี่ยม” “รูปวงกลม” “รูปหัวใจ” “รูปเครื่องหมายดอกจัน” และ “รูปจุด” ผลการวิเคราะห์ด้านวัฒนธรรมพบว่าลายพัดสามารถสะท้อนวิถีชีวิตของชาวบ้านได้ โดยวัฒนธรรมที่สะท้อนออกมาจากการลวดลายของพัดไม้ไผ่แสดงให้เห็นถึงการอยู่ใกล้ชิดกับธรรมชาติของคนในชุมชน เช่น ลายดอกสี่ ลายดอกเก้า ลายเครือวัลย์ สะท้อนวิถีชีวิตที่เกี่ยวข้องกับธรรมชาติ ลายไทย ลายอินทรธนู และลายเข็มขัดนาก สะท้อนวิถีชีวิตที่เกี่ยวข้องกับวัฒนธรรมทางวัตถุ

เสาร์ 30 กรกฏาคม 2565 476

ชื่อผู้แต่ง : พิมพ์ระวี เรืองวัฒกี

ปีที่แต่ง : 2558

ประเภท : วิจัย

จัดพิมพ์โดย : สำนักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏเทพสตรี

คำสำคัญ : การสารพัดไม้ไผ่ พัดไม้ไผ่


เบราว์เซอร์นี้ไม่สนับสนุน PDF กรุณาดาวน์โหลดไฟล์ PDF เพื่อดู
Download PDF

สำนักศิลปะและวัฒนธรรม
งานวิจัยและบทความ อื่นๆ